De 4 niveaus van communicatie: begrijp weerstand en praat nooit meer langs elkaar heen

Succesvolle communicatie vraagt meer dan alleen de juiste woorden. We communiceren op verschillende niveaus, en misverstanden of weerstand ontstaan vaak wanneer deze niveaus niet op elkaar aansluiten. Met inzicht in de 4 communicatieniveaus en een beter begrip van wat zich “boven en onder water” afspeelt in gesprekken, kun je miscommunicatie voorkomen en meer verbinding creëren.

De communicatieniveaus: boven en onder water

In gesprekken kunnen we de communicatie opdelen in wat boven water zichtbaar is en wat onder water gebeurt. Denk aan een ijsberg:

• Boven water: De feitelijke woorden, afspraken, en argumenten die hardop gedeeld worden – kortom, wat zichtbaar en tastbaar is.
• Onder water: De emoties, overtuigingen, waarden en gevoelens die vaak impliciet blijven, maar een grote rol spelen in hoe iemand reageert en wat écht speelt.

Effectieve communicatie vraagt om een “snorkel” – het vermogen om soepel te bewegen tussen wat boven en onder water plaatsvindt. Door aandacht te geven aan onderliggende emoties en relaties ontstaat er begrip en vertrouwen, terwijl je op het juiste moment terugkeert naar het zichtbaar maken van inhoud en procedures.

De 4 communicatieniveaus

1. Inhoudsniveau (Boven Water)
   Op het inhoudsniveau draait de communicatie om feiten en concrete, meetbare gegevens. Het gaat om de taak zelf, de inhoud die moet worden geleverd of specifieke argumenten. Wanneer beide partijen dezelfde feiten bespreken, is er geen probleem, zelfs als ze het misschien niet eens zijn over de details. De discussie bevindt zich ‘boven water’, waar de feitelijke zaken objectief zichtbaar zijn voor beide partijen.
2. Procedureniveau (Boven Water)
   Hier draait het om de hoe-vraag: hoe organiseren we processen, wat zijn de stappen die we moeten doorlopen? Denk bijvoorbeeld aan het bepalen wie verantwoordelijk is voor een bepaalde taak. Wanneer mensen zich niet gehoord voelen over deze aanpak, kan het lijken alsof het proces “vastloopt,” terwijl er mogelijk iets onderliggends speelt.
3. Relatieniveau (Onder Water)
   Het relatieniveau omvat hoe mensen zich tot elkaar verhouden. Dit niveau bepaalt hoeveel vertrouwen, respect, en veiligheid er is. Weerstand op dit niveau herken je als er spanningen zijn in de samenwerking of als iemand zich buitengesloten voelt. Zinnen zoals “Ik heb het gevoel dat mijn mening niet wordt gewaardeerd” wijzen hierop.
4. Emotieniveau (Onder Water)
   Dit niveau gaat over wat mensen voelen en beleven, vaak zonder dat ze het direct uitspreken. Een uitspraak als “Ik ben echt gefrustreerd dat mijn idee steeds genegeerd wordt” laat zien dat iemand communiceert op het emotieniveau. Om weerstand te verminderen, is het belangrijk hier erkenning aan te geven voordat je naar andere niveaus gaat.

Waarom afstemming belangrijk is

Gesprekken ontsporen vaak wanneer er niet op hetzelfde niveau wordt gecommuniceerd. Stel je voor: iemand deelt een frustratie op het emotieniveau, maar de ander reageert met een feitelijk argument op het inhoudsniveau. Dit zorgt ervoor dat de emotie genegeerd blijft, en iemand kan zich daardoor niet gehoord voelen. Het resultaat: meer weerstand en minder verbinding.

Door bewust te schakelen met je “snorkel” tussen het boven- en onderwaterdeel van de communicatie, kun je mensen helpen zich gehoord te voelen en zo effectiever omgaan met weerstand. Erken bijvoorbeeld eerst de emotie of het relationele aspect voordat je inhoudelijk reageert.

Hoe schakel je tussen niveaus?

Om effectief om te gaan met communicatie op alle niveaus, houd je deze stappen in gedachten:

1. Signaleer het juiste niveau: Waar zit de boodschap – in inhoud, procedure, relatie, of emotie?
2. Bevestig wat je oppikt: Geef aandacht aan wat onder water speelt, zoals emoties of spanningen in de relatie.
3. Stem je reactie af: Reageer bewust op hetzelfde niveau en verplaats je snorkel soepel naar andere niveaus als het gesprek zich daartoe leent.

Door alle niveaus mee te nemen, bied je ruimte voor dialoog en maak je weerstand bespreekbaar.

Een stap verder met H&S Adviesgroep

Benieuwd hoe je het beste kunt schakelen tussen de 4 communicatieniveaus en weerstand kunt verminderen? Dit thema kan uitgebreid aan bod komen in onze coaching- en trainingsprogramma’s. Ontdek hoe je jouw communicatie naar een hoger niveau tilt en écht verbinding maakt, zowel boven als onder water.

Kijk voor meer informatie op: Loopbaancoaching.

Meer info over communicatieniveaus?

Neem contact op met Monique

Bel Mail Whatsapp